سرطان پوست یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها در سراسر جهان است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های پوست به طور غیرقابل کنترل رشد می‌کنند و می‌توانند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند. اگرچه سرطان پوست معمولاً قابل درمان است، اما شناسایی زودهنگام آن می‌تواند تفاوت زیادی در نتیجه درمان ایجاد کند. در این مقاله به بررسی انواع سرطان پوست، عوامل خطر، روش‌های پیشگیری، تشخیص و درمان آن خواهیم پرداخت.

بخش اول: انواع سرطان پوست

سرطان پوست به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: سرطان پوست غیرملانوما و سرطان ملانوما. هر یک از این نوع‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند.

ملانوما

ملانوما شایع‌ترین و خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است که معمولاً در سلول‌های تولید کننده رنگدانه (ملانوسیت‌ها) رخ می‌دهد. این نوع سرطان می‌تواند به سرعت گسترش یابد و به سایر اعضای بدن منتشر شود.

علائم ملانوما

لکه‌های تیره یا غیرمعمول روی پوست که رنگ، اندازه یا شکل آن‌ها تغییر می‌کند.

زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند.

خونریزی یا خارش در ناحیه تغییر شکل یافته پوست.

عوامل خطر ملانوما

قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV)، به ویژه در دوران کودکی.

پوست روشن و حساس به آفتاب.

تاریخچه خانوادگی یا ژنتیکی ابتلا به ملانوما.

تعداد زیاد خال‌های پوست و خال‌های غیرطبیعی.

سرطان غیرملانوما

این نوع سرطان شامل سرطان‌های کارسینوم سلول سنگفرشی و کارسینوم سلول پایه است که نسبت به ملانوما کم‌خطرتر هستند، اما همچنان ممکن است به بافت‌های مجاور گسترش یابند.

کارسینوم سلول پایه (BCC):

شایع‌ترین نوع سرطان پوست.

معمولاً در نواحی صورت، گردن و دست‌ها دیده می‌شود.

علائم آن شامل زخم‌های کوچک با حاشیه‌های مرواریدی یا صاف است.

کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC):

معمولاً به شکل زخم‌های قرمز و پوسته‌دار ظاهر می‌شود.

در نواحی پوست که در معرض آفتاب هستند، بیشتر دیده می‌شود.

می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد.

بخش دوم: عوامل خطر و پیشگیری

اشعه ماوراء بنفش (UV)

یکی از اصلی‌ترین عوامل بروز سرطان پوست، قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش است. اشعه UV می‌تواند به DNA سلول‌های پوست آسیب بزند و موجب رشد غیرطبیعی آن‌ها شود.

محافظت از پوست در برابر اشعه UV:

استفاده از کرم ضدآفتاب با SPF مناسب.

پوشیدن لباس‌های محافظ و کلاه.

اجتناب از قرار گرفتن در معرض آفتاب در ساعات اوج تابش (10 صبح تا 4 بعدازظهر).

استفاده از عینک آفتابی مناسب.

عوامل ژنتیکی و محیطی

سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پوست و ویژگی‌های ژنتیکی فرد می‌تواند شانس ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. همچنین، محیط‌های کاری خاص مانند مشاغل در فضای آزاد و در معرض اشعه UV نیز از عوامل خطر محسوب می‌شوند.

پیشگیری

پیشگیری از سرطان پوست از طریق تغییرات ساده در شیوه زندگی می‌تواند کمک زیادی به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کند:

آموزش عموم مردم درباره خطرات اشعه UV و اهمیت استفاده از محافظت‌کننده‌های پوست.

تشویق به معاینه منظم پوست و تشخیص زودهنگام.

بخش سوم: تشخیص و درمان

تشخیص زودهنگام

تشخیص زودهنگام سرطان پوست نقش اساسی در موفقیت درمان دارد. معاینات منظم پوست توسط پزشک و همچنین خود ارزیابی‌های ماهانه پوست می‌تواند به شناسایی تغییرات زودهنگام کمک کند.

نشانه‌های هشدار دهنده:

تغییر در اندازه، شکل یا رنگ خال‌ها.

بروز خارش، خونریزی یا تورم.

ظهور زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند.

روش‌های درمانی

روش‌های درمانی برای سرطان پوست بسته به نوع، مرحله و محل آن متفاوت است.

جراحی: درمان اولیه بیشتر انواع سرطان پوست جراحی است. این روش معمولاً شامل برداشتن تومور به همراه مقداری از بافت سالم اطراف آن است.

پرتو درمانی: برای سرطان‌های با گسترش محدود یا در مواردی که جراحی مناسب نباشد، پرتو درمانی یک گزینه مؤثر است.

شیمی‌درمانی: در موارد پیشرفته که سرطان به دیگر اعضای بدن گسترش یافته باشد، شیمی‌درمانی یا درمان‌های هدفمند ممکن است برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده شوند.

روش‌های درمانی سرطان پوست

درمان سرطان پوست با جراحی یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای درمان این نوع سرطان‌هاست، به‌ویژه زمانی که سرطان در مراحل اولیه قرار دارد و هنوز به بافت‌های دیگر گسترش نیافته است. جراحی برای برداشتن تومور و بافت‌های اطراف آن انجام می‌شود تا از رشد و گسترش سلول‌های سرطانی جلوگیری شود. در ادامه به تفصیل انواع مختلف جراحی‌های مورد استفاده برای درمان سرطان پوست و نکات مربوط به آن‌ها پرداخته خواهد شد.

انواع جراحی‌ها در درمان سرطان پوست

1. جراحی سنتی (Excisional Surgery)

در این نوع جراحی، تومور سرطانی به همراه مقداری از بافت سالم اطراف آن برداشته می‌شود. این روش معمولاً برای سرطان‌های سطحی و کوچک استفاده می‌شود. جراح ابتدا با استفاده از بی‌حسی موضعی ناحیه آسیب‌دیده را بی‌حس می‌کند، سپس ناحیه تومور را برش می‌زند و آن را خارج می‌کند.

مراحل جراحی سنتی:

بی‌حسی موضعی یا در برخی موارد بیهوشی عمومی (برای نواحی بزرگتر یا در صورت نیاز به آرامش بیشتر بیمار)

ایجاد برش در ناحیه مبتلا به سرطان

برداشتن بافت سرطانی به همراه مقداری از بافت سالم برای اطمینان از حذف کامل سلول‌های سرطانی

بخیه زدن و بسته شدن محل جراحی

ارسال نمونه بافت به آزمایشگاه برای بررسی مجدد

مزایا:

درمان مؤثر در مراحل اولیه سرطان پوست

امکان تشخیص دقیق و برداشتن کامل تومور

معایب:

احتمال ایجاد جای زخم (خصوصاً در نواحی صورت یا سایر نواحی حساس بدن)

نیاز به مراقبت‌های پس از جراحی برای جلوگیری از عفونت

2. جراحی موهس (Mohs Micrographic Surgery)

این روش جراحی برای سرطان‌های پوست به‌ویژه در نواحی حساس مانند صورت، گوش‌ها، لب‌ها یا مناطق بافتی مهم توصیه می‌شود. جراحی موهس به‌ویژه برای سرطان‌های پوست غیرملانوما (مثل BCC و SCC) کاربرد دارد و به دقت و حفظ حداکثری بافت سالم توجه ویژه‌ای می‌شود.

مراحل جراحی موهس:

در این روش، ابتدا تومور به صورت لایه به لایه برداشته می‌شود.

پس از هر لایه برداری، بافت برداشته‌شده به‌طور فوری تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود تا مشخص شود که آیا تمام سلول‌های سرطانی از بین رفته‌اند یا خیر.

این روند ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که هیچ سلول سرطانی باقی نماند.

سپس بر اساس اندازه و موقعیت ناحیه جراحی، بافت سالم برای ترمیم محل جراحی به طور دقیق قرار می‌گیرد.

مزایا:

بیشترین دقت در از بین بردن سلول‌های سرطانی

حفظ بافت سالم پوست به دلیل بررسی لایه به لایه

مناسب برای نواحی حساس یا کوچک که نیاز به حفظ ظاهر طبیعی پوست دارند

معایب:

زمان‌بر بودن فرآیند (چند ساعت طول می‌کشد)

نیاز به متخصصان بسیار ماهر در انجام جراحی موهس

 جراحی با لیزر

در این نوع جراحی، از لیزر برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش بیشتر برای سرطان‌های سطحی پوست و برای درمان آسیب‌های پیش‌سرطانی مانند کراتوز آکتینیک (AK) به کار می‌رود.

مراحل جراحی با لیزر:

بی‌حسی موضعی ناحیه درمان

استفاده از پرتو لیزر برای بخار کردن بافت‌های سرطانی یا آسیب‌دیده

لیزر می‌تواند با دقت بالا روی نواحی سرطانی تمرکز کند و سلول‌های سرطانی را به سرعت از بین ببرد.

مزایا:

حداقل آسیب به بافت‌های سالم

زمان بهبودی سریع‌تر نسبت به جراحی‌های سنتی

مناسب برای درمان آسیب‌های سطحی پوست

معایب:

برای سرطان‌های عمیق یا پیشرفته مؤثر نیست

گاهی نیاز به چندین جلسه درمانی دارد

جراحی آندوسکوپی

این نوع جراحی برای برداشت تومورهای کوچک در زیر سطح پوست یا در مناطق سخت به دسترسی استفاده می‌شود. جراح از ابزارهای جراحی خاص و آندوسکوپ استفاده می‌کند که به او امکان مشاهده دقیق‌تر ناحیه تحت درمان را می‌دهد.

مزایا:

دقت بالا در دسترسی به نواحی عمیق یا دشوار

حفظ بافت‌های سالم بیشتر

معایب:

نیاز به تجهیزات تخصصی

احتمال عوارض و خونریزی در برخی موارد

نکات مهم در جراحی سرطان پوست

 مراقبت‌های پس از جراحی

پس از جراحی، به منظور جلوگیری از عفونت و تسریع روند بهبودی، نکات زیر باید رعایت شود:

تمیز نگه داشتن محل جراحی و استفاده از داروهای تجویز شده توسط پزشک برای جلوگیری از عفونت.

پوشاندن محل جراحی با پانسمان استریل تا زمان بهبود کامل.

اجتناب از قرار گرفتن در معرض آفتاب تا محل جراحی کاملاً بهبود یابد.

مراجعه به پزشک برای معاینات بعدی به منظور اطمینان از عدم بازگشت سرطان.

 خطرات و عوارض جراحی

عفونت: هر نوع جراحی ممکن است با خطر عفونت همراه باشد.

خونریزی: در برخی موارد ممکن است خونریزی از محل جراحی رخ دهد.

جای زخم: به ویژه در نواحی حساس یا بزرگتر ممکن است جراحی به ایجاد جای زخم منجر شود.

بازگشت سرطان: در مواردی که سلول‌های سرطانی به طور کامل برداشته نشوند، امکان بازگشت سرطان وجود دارد.

نتایج جراحی

موفقیت در درمان: جراحی برای سرطان پوست معمولاً مؤثر است و در صورتی که به موقع انجام شود، درصد بالایی از بیماران به بهبودی کامل دست می‌یابند.

نگهداری از ظاهر طبیعی پوست: به ویژه در جراحی‌های دقیق مانند موهس، می‌توان با حفظ بخش‌های سالم پوست، ظاهر طبیعی فرد را تا حد ممکن حفظ کرد.

جراحی یکی از روش‌های مؤثر و معمول برای درمان سرطان پوست است که بسته به نوع و مرحله سرطان، گزینه‌های مختلفی از جمله جراحی سنتی، جراحی موهس، جراحی لیزری و آندوسکوپی وجود دارد. انتخاب نوع جراحی بستگی به موقعیت و اندازه تومور، نیاز به حفظ بافت سالم و حساسیت ناحیه تحت درمان دارد. پس از جراحی، مراقبت‌های دقیق و معاینات دوره‌ای بسیار مهم هستند تا از عدم بازگشت سرطان و بهبودی کامل بیمار اطمینان حاصل شود.

 ناشر : دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک زیبایی و ترمیمی